Door Winnie Roseval
Positionality heeft zijn wortels in de sociale en culturele antropologie en is het begrip dat laat zien dat wie je bent, bepaalt wat je weet over de wereld. In welke sociale en politieke context je geboren bent, is namelijk bepalend voor het perspectief dat je op de wereld hebt en hoe je met de mensen en de wereld om je heen omgaat. Als onderzoeker in de antropologie is het schrijven van een standpuntbepaling een vereiste, waarin identiteit en ervaringen die ons perspectief op de wereld vormen, worden herkend en geanalyseerd. Op die manier worden onderzoekers zich bewust van hun (onbewuste) (voor)oordelen en privileges die van invloed kunnen zijn op een onderzoeksgroep én de manier waarop ze die onderzoeksgroep beoordelen. Dit is van belang omdat de aanwezigheid van een onderzoeker de dynamiek van een groep kan beïnvloeden. Hun positionaliteit is in ieder geval van invloed op de manier waarop bevindingen worden geinterpreteerd en hoe uiteindelijk een publicatie wordt geschreven; het verhaal.
De persoonlijke lens van de filmmaker
Filmmakers zijn verhalenvertellers. Zij creëren verhalen, omdat iets hen drijft dat specifieke verhaal te vertellen, maar welke verhalen worden nu eigenlijk het meest verteld en gewaardeerd?
Buiten de grenzen van ons eigen perspectief kijken, is iets wat we heel moeilijk vinden. Dit vraagt om aannames te identificeren die je als universele waarheden beschouwt, maar die in plaats daarvan zijn gemaakt door je eigen unieke identiteit en ervaringen in de wereld. En, als je in een context zit die de veronderstellingen die je hebt alleen maar bevestigt, ontstaan er blinde vlekken. Heel simpel, omdat onze opvattingen zijn beperkt door onze eigen ervaringen, socialisatie, conditionering, etcetera. Als we dit durven erkennen én ons realiseren dat we aannames doen op basis van onze positionaliteit, wat kortom een beperkend beeld van de wereld is, wordt het het herkennen en analyseren van positionaliteit een interessante vaardigheid om te begrijpen hoe en waarom we weten wat we weten.
Deze persoonlijke lens, inclusief filter, is bepalend voor hoe we omgaan met anderen, keuzes maken en acties van anderen interpreteren. In dat licht is het leren over onze eigen positionaliteit in relatie tot anderen; filmmakers, experts en inspirerende sprekers een methode die kan helpen om dingen te zien die mogelijk gemist of weggelaten zijn over iemands positie, in bijvoorbeeld een van de personages in je film. Door de verschillende posities gelijkwaardig te beoordelen draagt individuele kennis, in dit geval alle persoonlijke lenzen, op die manier bij aan een meer collectief begrip.
The sky is the limit
Ik wil inzicht geven in mijn eigen positionaliteit die gebaseerd is op mijn reflectie. Ik ben, net als vele anderen, opgevoed met het idee dat the sky the limit is. Maar wat ik echt interessant vind, is dat dit voor mijn beide ouders iets anders betekent. En ik besef dat dit iets te maken heeft met hun perspectieven vanuit hun conditionering. Voor mijn vader, die een witte, Nederlandse man is, betekent the sky is the limit dat alles mogelijk is zonder beperkingen. Zijn beeld hierbij is terug te herleiden naar het feit dat hij niet is beperkt door (machts)structuren van de samenleving. Dat betekent niet dat hij niet zijn eigen worstelingen had, maar de worstelingen die hij had, hadden niet veel te maken met zijn positionaliteit. Voor mijn moeder daarentegen, een zwarte vrouw, geboren in Suriname, heeft ‘the sky’ zijn eigen specifieke betekenis; zorg ervoor dat je succesvol bent. En succesvol gaat specifiek over goed opgeleid zijn, want dat is in haar beleving het beste gereedschap dat je als vrouw van kleur kunt hebben. Een deel van mijn kijk op de wereld is gebaseerd op hun posities en helpt me te begrijpen waarom ik weet wat ik weet. Door hun perspectief een gelijkwaardige plek te geven, kunnen hun oordelen worden gezien als een bron die me heeft geholpen posities in de samenleving te begrijpen.
Als filmprofessionals kortom meer leren over hun eigen positionaliteit, en dan vooral over hoe sommige onderdelen van hun identiteit worden gewaardeerd, kan het hen aan het denken zetten over de relatie tussen henzelf en de mensen met wie ze werken. Het zal ook helpen bij het verwoorden van de persoonlijke motivatie, het waarom van hun projecten en inspireert om na te denken over de relatie tussen zichzelf en hun karakter.